Oudejaarsconference Peter Pannekoek
22-12-2025:- Oudejaarsconference Peter Pannekoek wordt opnieuw verkocht als het moment waarop niemand wordt gespaard. Elk jaar klinkt die belofte even hol en even vertrouwd. Het is marketingtaal geworden, geen inhoudelijke claim. De suggestie van moed, scherpte en onbevangenheid hoort inmiddels bij het vaste repertoire van de publieke omroep. Net zo vast als de selectie van doelwitten en net zo voorspelbaar als de richting van de grappen.
De oudejaarsconference geldt officieel als satire. In werkelijkheid functioneert het als morele jaarafsluiting voor een publiek dat vooral bevestigd wil worden. De zaal verwacht geen verrassing, maar herkenning. Geen confrontatie, maar geruststelling. En Peter Pannekoek levert precies dat. Professioneel, strak en binnen de veilige lijnen van wat binnen de VARA- en NPO-cultuur als acceptabel geldt.
Oudejaarsconference Peter Pannekoek en de belofte van onbevangenheid
Oudejaarsconference Peter Pannekoek wordt vooraf steevast gepresenteerd als nietsontziend. Iedereen krijgt ervan langs. Politici, media, macht en moraal. Het klinkt alsof er risico wordt genomen. Maar echte satire meet je niet aan de intentie, maar aan de consequenties. Wie wordt geraakt. Wie wordt ongemakkelijk. En vooral wie structureel wordt ontzien.
Dat laatste zegt altijd meer dan de grappen zelf. Want wie afwezig blijft op het podium, bestaat blijkbaar niet in het morele universum van de cabaretier. Of is te gevaarlijk om aan te raken.
De vaste slachtoffers van de oudejaarsgrap
Trump, Wilders, PVV en FvD vormen al jaren het vaste decor van oudejaarsconferences. Ze zijn veilig. Niet omdat ze machteloos zijn, maar omdat kritiek op hen cultureel wordt beloond. De zaal lacht voordat de punchline valt. De grap hoeft niet eens bijzonder scherp te zijn. De richting is genoeg.
Dat mechanisme heeft niets meer met satire te maken. Het is rituele bevestiging. De grap bevestigt dat het publiek aan de juiste kant staat. Dat is comfortabel. Dat is voorspelbaar. En dat is dodelijk voor echte humor.
De structurele afwezigen
Wat opvalt bij Oudejaarsconference Peter Pannekoek is niet wie genoemd worden, maar wie consequent ontbreken. Moslims als groep blijven vrijwel onaantastbaar. Gazanen verschijnen uitsluitend als slachtoffer, nooit als actor. Pro-Palestina-activisten worden niet gefileerd, maar begrepen. Extinction Rebellion verschijnt hoogstens als goedbedoelend maar wat naïef. De NPO zelf blijft buiten schot, net als haar vaste gezichten.
Dat is geen toeval. Dat is selectie. En selectie verraadt de grens van het denken.
De angst voor de verkeerde lach
Cabaret is ooit ontstaan uit het risico om verkeerd begrepen te worden. Dat risico wordt nu systematisch vermeden. Niet uit empathie, maar uit angst. Angst voor sociale repercussies, mediastormen en morele veroordeling. De verkeerde lach is gevaarlijker geworden dan geen lach.
Daarom blijft kritiek op moslims, asielzoekers en activistische heilige huisjes achterwege. Niet omdat daar niets te zeggen valt, maar omdat de kosten te hoog zijn. Dat maakt de claim “niemand wordt gespaard” inhoudsloos.
De rol van de publieke omroep
De NPO presenteert zichzelf graag als neutraal platform voor debat en cultuur. In praktijk functioneert het als normsteller. Wat binnen de culturele consensus valt, krijgt zendtijd. Wat daarbuiten valt, wordt problematisch genoemd.
Dat mechanisme zie je terug in programma’s als Even Tot Hier, Lubach en de oudejaarsconference. De satire volgt de redactionele moraal. Niet andersom.
Zie bijvoorbeeld de zelfdefinitie van de publieke omroep op NPO, waar onafhankelijkheid en pluriformiteit centraal staan in de missie, maar in de praktijk vooral ideologische homogeniteit zichtbaar blijft.
Peter Pannekoek als product
Peter Pannekoek is geen randfiguur. Hij is een product van het systeem waarin hij opereert. Slim, technisch sterk en mediageniek. Dat maakt hem geschikt als boegbeeld. Maar ook voorspelbaar. Zijn speelruimte ligt vast. Zijn rebellie is ingekaderd.
Net als bij Arjen Lubach draait het niet om satire, maar om ironische bevestiging. De grap dient het morele frame van de zender. Wie daarbuiten gaat, verdwijnt uit beeld.
De vergelijking met Lubach, Jansen en De Breij
De vergelijking met Lubach, Jansen en De Breij dringt zich op, hoe verschillend de stijlen ook zijn. Allen opereren binnen hetzelfde culturele veld. De verschillen zijn cosmetisch. De richting is identiek. De grenzen blijven onaangetast.
Dat geldt ook voor Even Tot Hier, waar elke week dezelfde politieke figuren worden opgevoerd en dezelfde conclusies worden herhaald. De satire eindigt waar het ongemakkelijk wordt.
Media, journalisten en de heilige kring
Opvallend is de terughoudendheid richting journalisten en mediaplatforms zoals het Algemeen Dagblad en vaste opiniemakers als Elodie Verweij. Media vormen zelden doelwit van structurele satire binnen de NPO-context. Kritiek blijft oppervlakkig of afwezig.
Dat terwijl media juist een sleutelrol spelen in framing, morele hiërarchie en politieke beeldvorming. Zie bijvoorbeeld de rol van het Algemeen Dagblad in het normaliseren van bepaalde activistische narratieven.
Oekraïne als moreel schild
Oekraïne en Zelensky functioneren inmiddels als moreel schild. Kritiek wordt snel verward met sympathie voor Rusland. Dat maakt satire onmogelijk. De nuance verdwijnt. De grap sterft.
Ook hier geldt dat echte satire pas ontstaat wanneer heilige huisjes worden omvergetrokken. Dat moment blijft uit.
De straat als afwezige realiteit
De echte samenleving komt zelden voor in de oudejaarsconference. Niet als correctie, maar als karikatuur. De straat bestaat alleen als decorstuk. De zorgen, irritaties en conflicten buiten de culturele elite blijven buiten beeld.
Dat maakt de conference niet verbindend, maar vervreemdend. Wie niet tot de bubbel behoort, herkent zichzelf niet. En wie dat wel doet, voelt zich bevestigd.
Verbinden zonder wrijving
Binnen de bubbel heet dit verbindend. Buiten de bubbel heet het voorspelbaar. Verbinding zonder wederzijdse wrijving is geen verbinding, maar bevestiging. De morele superioriteit blijft intact. De lach blijft veilig.
Conclusie
Oudejaarsconference Peter Pannekoek zal technisch sterk zijn. De timing klopt. De zaal lacht. De recensies zijn positief. Maar de essentie ontbreekt.
Wie werkelijk niemand spaart, verliest vanzelf applaus. Dat gebeurt niet. En zolang dat niet gebeurt, blijft de claim leeg.
Noem het cabaret. Noem het entertainment. Maar noem het geen moedige satire.
Bronnen en context:
NPO
BNNVARA
Algemeen Dagblad
Even Tot Hier
Volg ons op Twitter: https://x.com/Nieuwsfeitencom
Bluesky:(https://bsky.app/profile/nieuwsfeiten.bsky.social).
