Inleiding
De Nederlandse politiek kent een lange traditie van grote beloften en grote teleurstellingen. Het nieuwste prestigeproject dat deze traditie voortzet, is het plan voor IJstad: een opgespoten eiland in het IJmeer dat volgens D66 de woningnood moet verlichten. Een stad ter grootte van Amersfoort, met tienduizenden woningen, nieuwe infrastructuur en natuurcompensatie. Maar juist op dit punt dringt zich de vraag op: hoe geloofwaardig is dit idee als de stikstofcrisis de bouw in Nederland jarenlang heeft stilgelegd?
Het is niet alleen een kwestie van ambitie, maar vooral van hypocrisie. Want dezelfde partij die de bouw tot stilstand bracht met strenge stikstofregels, presenteert zich nu als redder van de woningmarkt.
D66 en de stikstofcrisis
Tussen 2017 en 2024 zat D66 stevig in de regering. Onder leiding van onder meer Rob Jetten werden strenge klimaat- en stikstofregels doorgevoerd die tot een vrijwel volledige bouwstop leidden. Boeren, bouwbedrijven en gemeenten kwamen in de knel.
Volgens de eigen uitleg van D66 is stikstof de sleutel tot woningbouw: alleen door strenge reductie kan nieuwe bouw plaatsvinden (D66). Deze logica werd jarenlang gebruikt om projecten af te blazen of eindeloos uit te stellen.
Dat juist diezelfde partij nu pleit voor een complete nieuwe stad, is op z’n minst tegenstrijdig. Het lijkt meer op een politieke stunt dan een serieuze oplossing.
IJstad: een megalomaan project
Volgens D66 moet IJstad bestaan uit zo’n 60.000 woningen en plaats bieden aan 126.000 inwoners (D66, WNL, NL Times, RD).
De kosten? Maar liefst 20 miljard euro. Dat bedrag bestaat uit:
-
€10 miljard voor infrastructuur, waaronder een spoorverbinding over het IJmeer.
-
€5 miljard voor opspuiten en droogleggen van het gebied.
-
€5 miljard voor natuurcompensatie, onder andere via uitbreiding van de Marker Wadden.
Het klinkt ambitieus, maar wie verder kijkt, ziet een plan vol tegenstrijdigheden en onuitgesproken risico’s.
Stikstof blijft de olifant in de kamer
Hoe denkt D66 een compleet nieuwe stad te bouwen terwijl de stikstofwetgeving nog altijd een rem vormt op ieder bouwproject? Het opspuiten van grond, aanleg van infrastructuur en bouw van tienduizenden woningen zorgt voor gigantische stikstofuitstoot.
Daarmee geldt hetzelfde als bij boerenbedrijven en kleinere bouwprojecten: er mag simpelweg niet gebouwd worden zonder stikstofruimte. Dat dit probleem niet wordt benoemd in de plannen van D66, is een bewuste omissie.
Energie en infrastructuur: het net zit vol
Naast stikstof speelt een ander nijpend probleem: het elektriciteitsnet. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) waarschuwt al langer dat er in veel regio’s geen nieuwe aansluitingen mogelijk zijn. Volgens Netbeheer Nederland zitten delen van Noord-Holland en Flevoland al vol.
Hoe denkt D66 tienduizenden woningen aan te sluiten op een overbelast net? Er is geen concreet plan, alleen een vage belofte dat netbeheerders “prioriteit” zullen geven. Dat klinkt meer als wensdenken dan beleid.
Ook qua infrastructuur zijn de uitdagingen gigantisch. Nieuwe spoorlijnen, wegen en bruggen kosten tientallen jaren aan planning en uitvoering. Dat D66 dit wegzet als detail, is misleiding.
Zoetwatervoorziening onder druk
Het IJmeer is niet zomaar een plek. Het maakt deel uit van de Nederlandse zoetwatervoorziening en is cruciaal voor natuur en drinkwater. Grootschalige opspuiting en bebouwing kunnen leiden tot aantasting van de waterkwaliteit en verandering van natuurlijke stromen.
Juist in een tijd waarin er zorgen zijn over toekomstige drinkwatertekorten (Rijksoverheid), is dit een onbegrijpelijk risico.
Personeel en materiaal: wie gaat dit bouwen?
Nederland kampt met een groot tekort aan bouwvakkers, ingenieurs en installateurs. Tegelijkertijd is er een wereldwijd tekort aan bouwmaterialen. Het plan van D66 doet alsof deze beperkingen niet bestaan.
Ook de stikstofregels gelden net zo goed voor de aanvoer van materiaal, bouwlogistiek en infrastructuur. Kortom: zelfs áls het project juridisch wordt goedgekeurd, rijzen er praktische vragen waar D66 geen antwoord op heeft.
Natuurcompensatie: een doekje voor het bloeden
D66 stelt dat het verlies aan natuur wordt gecompenseerd met uitbreiding van de Marker Wadden. Maar dit is een schijnoplossing. Natura 2000-gebieden zijn juridisch beschermd en mogen niet worden ingeruild voor andere stukken natuur. Compensatie klinkt mooi, maar juridisch en ecologisch is het uiterst twijfelachtig.
Het doet denken aan eerdere megaprojecten waarbij beloftes van natuurcompensatie uiteindelijk niet werden waargemaakt.
Politieke timing: verkiezingsstunt
Opvallend is dat dit plan vlak voor de verkiezingen wordt gepresenteerd. Na jaren van stikstofbeleid dat de woningbouw lamlegde, komt D66 nu ineens met een spectaculaire belofte: een complete nieuwe stad.
Het is moeilijk dit los te zien van electorale motieven. Eerst de sector kapot reguleren, daarna zelf de held spelen. Dat is geen visie, dat is politieke manipulatie.
Een ongemakkelijke vraag: wie gaat er wonen?
Zelfs als we aannemen dat IJstad technisch en juridisch realiseerbaar is, rijst de vraag: voor wie zijn deze woningen bedoeld?
D66 en andere regeringspartijen hebben jarenlang de grenzen wijd opengezet voor massa-immigratie en asielinstroom. Nederlandse gemeenten kreunen al onder de opvangdruk. Woningcorporaties waarschuwen dat statushouders vaak voorrang krijgen op de wachtlijsten (NRC).
Het is dan ook niet vergezocht dat critici stellen dat IJstad, mocht het ooit gerealiseerd worden, vooral bewoond zal worden door nieuwkomers en niet door de woningzoekende Nederlander.
IJstad als opvangplek?
Een nog radicalere gedachte die rondgaat: als woningbouw door stikstofregels en energiegebrek onhaalbaar blijkt, kan zo’n afgesloten en omheind eiland in de praktijk vooral geschikt blijken voor opvang. Sommigen opperen dat dit een logische locatie kan worden voor uitgeprocedeerde en nog uit te zetten asielzoekers.
Dit idee is niet onrealistisch: een eiland is eenvoudig te beveiligen, goed te controleren en te isoleren van omliggende gemeenten. Het zou passen binnen het beleid van partijen als D66, VVD, CDA, GL-PvdA, die jarenlang hebben gekozen voor open grenzen en grootschalige instroom.
Of dit daadwerkelijk de achterliggende gedachte is, blijft een open vraag. Maar het feit dat dit scenario überhaupt wordt genoemd, zegt veel over het wantrouwen in de politiek.
Conclusie: Stikstof blijft het struikelblok
Het plan voor IJstad is een politieke luchtspiegeling. Het negeert de stikstofcrisis die woningbouw al jaren blokkeert, doet alsof het stroomnet niet overbelast is, en schuift fundamentele vragen over personeel, materiaal en drinkwater terzijde.
Bovenal toont het de hypocrisie van D66: eerst een crisis veroorzaken, daarna een prestigeproject presenteren als redder van de woningmarkt. Ondertussen blijft de Nederlandse burger achter met woningnood, hoge kosten en politieke misleiding.
IJstad is geen oplossing, maar een symbool van alles wat misgaat in de stikstofpolitiek.
Bronnen en verder lezen
Volg ons op Twitter: https://x.com/Nieuwsfeitencom
Bluesky: https://bsky.app/profile/nieuwsfeiten.bsky.social
Luister naar opiniestukken via Florida Radio Rotterdam.